ЕРӨНХИЙЛӨГЧ БОЛ ААВ БИШ . . . !

     Монголчууд бид эрт үеэс төрөө шүтэн, хаад, ихэс дээдсээ бурханчлан ер бусын гаралтай, ядаж л эхээс мэндлэхдээ ямар нэгэн далдын зөн билэг үзүүлсэн гэх цуу яриа гарган түүндээ биширч ирсэн. Энэхүү мухар сүсгийн үлдэгдэл ХХ зууны хүртэл амь бөхтэй оршсон бөгөөд сонгуулийн үеэр бас нэгэн пиар болон хаяа хэрэглэгддэг.

     Тэгвэл сүүлийн үед хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр төрийн гурван өндөрлөгөө өрхийн тэргүүн хэмээн нь элбэг боллоо. Тэднийг айлын ааваар төсөөлж, төлөөлүүлснээр ард түмний нэг хэсэг болох тэднийг шууд асран хамгаалагч эцгээ гэж эндүүрэх боллоо. Үүнийг нь зарим сонин хэвлэл улам хөөргөх юм. 

      Манай ихэнх улс төрчид ч ийм аавын дүрд чадварлаг тоглож, юм л бол “мөнгө өгнө”, “хувь хүрээтнэ” гэж хүүхдээ эрхлүүлж буй мэт ард түмэндээ хандсаар удлаа. Ерөнхийлөгч эсвэл ерөнхий бол сайд аав, сангийн сайд нь ээж, их хурлын дарга ухаантай өвөө, хууль зүйн сайд ууртай ах бол биш. Угтаа УИХ бол ард түмний төлөөлөл, засгийн газар бол тэр төлөөллийн томилсон удирдлагын баг буюу хамтлаг юм. УИХ ч өөрийн томилсон тэр багаа хянаж, шахаж, шалгаж байх үүрэгтэй.
 

    Гэтэл ерөнхийлөгч юу хийх ёстой гэж, парламентийн засаглалтай улс орны жишгээр бол тэр ард түмний эв нэгдэл, уламжлал, зан заншил, ёс суртахууны бэлэгдэл. Харин манай улсад ерөнхийлөгч бол бүх ард түмнээс сонгогдсон цорын ганц дээд албан тушаалтан. Учир үүнд л байна. Зарим улс төр судлаачдын үздгээр Монгол улс нь хагас ерөнхийлөгчийн засаглалтай орон. Ингэж хэлэх бүр үндэстэй учир нь тэрбээр бусад парламентын засаглалтай орнуудын төрийн тэргүүнтэй харьцуулахад асар их эрх мэдэлтэй. Мөн өнгөрсөн туршлагаас харахад энэ суудалд суусан улс төрчийн хувийн лидерлэг шинжээс шалтгаалан хүч нөлөө нь ч өөр өөр байсан. 
     

     Эрхэм гишүүн Ж. Сүхбаатар хэдэн сарын өмнө УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэх тухай яриад, нэг их шуугиан тарьж чадалгүй, харин ч 76 авилагчийн тоог нэмж, төрийг данхайлгах нь гэсэн шүүмжлэлтэй тулснаар намжсан. Бидний бодлоор УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэх нь Монгол дах парламентийн засаглалыг хүчирхэгжүүлэх цорын ганц алхам. Э.Бат-Үүл гишүүний хоёр танхимтай парламентын загвар манайхан шиг зиндаархах дуртай улсад төдий л тохирохгүй болов уу.
    

   Харин УИХ-ын гишүүдийн тоог 99 эсвэл 108 хүртэл нэмээд ерөнхийлөгчийг парламентээс сонгодог болговол яах бол. 1. УИХ-ын чанар, хүч нөлөө нэмэгдэж, ард түмний төлөөлөл улам бодиттой болох нь гарцаагүй. 2. Ганц гишүүний үнэ хүнд буурч, ганцаарчилсан тоглолт хийж,  хувийн эрх ашиг хөөж нам фракц солих, дамжихийн учир холбогдол багасна. 3. Засгийн газар болон УИХ хоорондын харилцан уялдаа ч сайжирна. Ерөнхийлөгчийг парламентээс сонгосноор түүний эрх мэдэл нэлээд буурч одоо буй олон томилгооны болон бусад эрхүүд нь ЗГ, УИХ-д очно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл тэрбээр зөвхөн бэлэгдлийн шинжтэй болно. Энэ нь ч ард олныг талцуулан, чирэгдүүлдэг дараалсан сонгуулиудыг арилгах том алхам бөгөөд төсөв мөнгөний хувьд ч хэмнэлттэй. Тэгээд ч дараа дараагийн ерөнхийлөгч хэн болсноос үл шалтгаалан шинээр сонгогдсон УИХ ажилдаа яаравчлан орж төрийн үйл ажиллагааны тасралтгүй чанарыг хадгалахад чухал тус нөлөөтэй. Өөрөөр хэлбэл ЗГ-ыг бүрдүүлэхэд ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөх хэрэггүй болж, үүрэг гүйцэтгэгч гэсэн ойлголт үгүй болно. 
     

   Энд зарим хүмүүс нэг нам нь засгийн эрх авч, нөгөө нь ерөнхийлөгчийн суудлыг аваад бие биенээ хянах ухааны зүйл ярьдаг. Гэтэл энэ хүчний харилцаа, тэнцвэр бол зөвхөн засаглалын байгуулагууд дээр яригдах ёстой асуудал болохоос намуудын хүчний харилцаа гэсэн зүйл хаана ч байхгүй.
    

    Мэдээж энэ бүх шинэчлэлийг үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр хийнэ. Ингэснээр ард түмний амьдрал хоромхон зуур сайжирчихгүй. Манай улс төрчид бүгд л шахуу бид засгийн эрх авах юм бол танай өрх гэрийн амьдрал ёстой сэв хийгээд явчихна гэх. Энэ нь төрийг гэр бүлийн хэмжээгээр хараад байгаатай холбоотой. Яг л аав нь цалингаа аваад хүүдээ юм авч өгнө гэдэг шиг. Ард түмэн ч аавийн цалин хурдан буугаасай гээд л...
А.Энхбат   Анкара хот.  2010 он 10 сар.