ЭНЭ Ч АРАЙ ХЭТРЭНЭ ЭЭ...

Улс төр судлаач Д.Мягмарсүрэнтэй улс төрийн нөхцөл байдлын талаар ярилцав. 

-АН-ын тэргүүлж буй Засгийн газрын явуулж буй бодлогын давуу сул талыг та юу гэж харж байна вэ? 

-Засгийн газар байгуулагдаад 100 ч хоноогүй байна. Тиймээс энэ талаар дүгнэлт хийх хараахан болоогүй байна. Гэхдээ хэд, хэдэн нааштай алхмуудыг хийгээд эхэлчихлээ. Ялангуяа төр засаг иргэдэд нээлттэй болох талаар давгүй ажиллаж байна. Тухайлбал, УИХ-д Өргөдөл, гомдлын байнгын хороо байгуулагдсан. Төрийн ордны хүндэтгэлийн танхим, музей иргэдэд нээлттэй болгох, Засгийн газартай шууд холбогдох утас ажиллуулаад эхэлсэн зэрэг нь төр, иргэдийн харилцааг идэвхжүүлэхэд чухал арга хэмжээ болсон. 

-Орон нутгийн сонгууль ид дундаа орлоо. Улс төрийн намууд бэлтгэлээ хэрхэн базаасан бол? 

-АН тун идэвхтэй байна. Гэр хороололд хямд нүүрс тараах, багш нарт нөхөн олговор олгохоос аваад “Төрийн данс улайсан” гэх мөртлөө хүүхдийн 20000 төгрөгийг ямар хурдан шийдвэрлэчихэв ээ. Орон нутгийн сонгуульд МАХН зарим газарт тусдаа оролцохоор боллоо. МАХН тоймтой санал авч чадахгүй байх. Гол нь “хоёр хуваагдсан могой”-ны дундуур  АН л ашигтай ажиллаад байна даа. 

“Амлаагүй” хүүхдийн мөнгө зэрэг ажлууд чинь сонгуультай холбоотой гэж үү? 

-Мэдээж. Намууд УИХ сонгуулиар бэлэн мөнгө амлахгүй гэж “амлаад” оролцсон. Биелүүлсэн. Гэхдээ гарсан хойноо тарааж болохгүй тухайд хэн ч сэтгээгүй. Энэхүү боломжийг тун гаргуун ашиглалаа. Улстөрчид ингээд л ард түмнээсээ “түрүүлж” сэтгээд байдаг байхгүй юу. Өгч байгаа хүүхдийн мөнгийг одоо хэн ч эсэргүүцэхгүй л байгаа биз дээ. Дээрх ажлууд чинь хэрэг дээрээ орон нутгийн сонгуульд сонгогчдыг татах гэсэн популист шинжтэй арга хэмжээ шүү дээ. Ухаандаа утааг багасгах тухай олон жил ярьсан хэрнээ гэнэт л нүүрс хямд тараах ажил явуулж байгаа нь бодлогодоо хэр нийцэж байгаа юм бол. Нөгөө “логик нь хаана байна аа...” гэдэг шиг. Багш нарын нөхөн олговрыг болиулсан хэрнээ эргүүлээд өгөхөөр боллоо. МАН засгийн эрхэнд байхдаа сэдсэн ажил. Сая өөрсдөө хамгаалах гэж оролдож байсан. Гэтэл одоо АН өгөхөөр боллоо гэж олон түмэнд ойлгуулж эхэллээ. Дахиа л АН өөртөө “очкоов” болгочихлоо. Яг чухамдаа нийслэлийг шинэ удирдлага мөрийн хөтөлбөргүй, өмнөх санаачилгуудаар л өдөр хоног аргацааж байгаа нь үнэн шүү дээ. 

-Болж л байна шүү дээ. Ёстой л “Олсон хүний олз, хаясан хүний хаяз” гэдэг шиг...? 

-АН-ын засагт дэмжих зүйл байна. Гэхдээ түүнээсээ ч болчимгүй алдаа нэг бус хийгээд эхэллээ. Жишээ нь төрийн мэргэшсэн албыг шинэчлэл нэрийн дор ёстой нэг бужигнуулж байна, цаана чинь. Төрд тангараг өргөсөн, төрийн албаны туршлагатай албан хаагчдыг баруун, солгойгүй халж сольж байна. Оронд нь олон жил намд үнэнч байсан гэдэг шалгуураар бичиг үсгийн боловсрол тааруу, нэг удаа тайлан илтгэл бэлтгэж үзээгүй дурын хүмүүсийг залж байна. Ямар ч сонгон шалгаруулалтгүйгээр шүү. Түүнийгээ “Олон жил гудамжинд явсан юм чинь яадаг юм” гэж цайруулж байх шиг. Ингэж болохгүй ээ. Энэ чинь Ммонгол төрийн ажил шүү дээ. “Шинэчлэгдсэн” гэх төрийн албанд өмнөөс нь ичмээр зүйл нэг биш сонсогдох боллоо. Цагтаа дорд үзээд байдаг коммунистууд ч ингэж намд үнэнч байх шалгуурыг төрийн албаны бэлтгэл, туршлага, ур чадвараас дээгүүрт тавьж байгаагүй. Тэдэнд ичих булчирхай байсан юм. 

  

-Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүлийн явуулж байгаа арга хэмжээ олон нийтийн талархлыг хүлээж байна. Харин та энэ талаар юу гэж бодож байна вэ? 

-Нийслэлийн Засаг даргын үйл ажиллагаа иргэдийн анхаарлыг татаж байгаа. МАН эрх барьж байх үед төлөвлөж байсан ч хийх зориг хүрээгүй санаачилгуудыг шууд ажил хэрэг болголоо. Замын бөглөрлийг шийдвэрлэх, зөвшөөрөлгүй барилгуудыг цэгцлэх, насанд хүрээгүйчүүдэд архи, тамхи зарахгүй байх зэрэг цаасан дээр байдаг ч бодит байдалд хэрэгждэггүй, олон жил яригддаг сэдвүүдийг шууд барьж авч чадлаа. Гол нь энэ нь бодлого гэхээсээ Бат-Үүл гэдэг хүний асуудалд ханддаг хандлага, үзэл бодлоос голчлон шалтгаалж байгаа болов уу. АН ч нийслэлийн удирдлагад хүнээ олж тавьсны гавьяа. 

-Дээрх ажлуудыг МАН засгийн эрхэнд байхдаа яагаад хэрэгжүүлж чадаагүй гэж та бодож байна вэ. Бүрэн бололцоотой нь байсан шүү дээ? 

-МАН бодлого боловсруулж чаддаг ч шийдвэр гаргах болохоор тийм нэг “шийрэгнүүр” зантай юм шиг байгаа юм. Мэдээж дээрх ажлуудыг тухайн үед хийсэн бол ардчилал, хүний эрх гэж сөрөг хүчнээсээ дайралт авна гэсэн болгоомжилсон байх. Улс төрийн соёлтой зан гаргасан гэх юм уу даа. Гэхдээ нийтийн эрх ашгийн төлөө сөрөг хүчний дайралтыг үл хэрэгсэн хэрэгжүүлж болох байсан, иргэдийн дэмжлэг ч ихээхэн байсан нь тодорхой харагдаж байна. 

-Гэхдээ л олон түмэнд МАН-аас илүүтэй АН-ын нэр хүнд өндөр байгаа нь судалгаагаар нотлогдож байгааг юу гэж ойлгох вэ. Орон нутгийн сонгуульд “АН ялахаар прогноз гараад байна” гэх юм? 

-Улаанбаатарт бол тийм байдал ажиглагдаж байгаа. Нөгөө талаасаа Э.Бат-Үүлийн ажил үйлс, чармайж босгосон рейтинг дор завхруулагчид олноор шигдэж байна. Жишээ нь Баянгол, Чингэлтэй дүүрэгт ураг төрлөөрөө орон нутгийн сонгуульд өрсөлдөж байгаа нь хэн бүхэнд ил байна. Хүү, охин, эхнэр, ах дүү, төрөл садан туслах гээд бүгд нэр дэвшчихсэн. Нэртэйгээр нь Баянголыг “Эрдэнэ вангийн дүүрэг” гээд нэрлэчихмээр юм. Төр засгийн бүхий л байгууллагад энэхүү үзэгдэл түгээмэл болж. Шүүмжлээд хорьж цагдаад, дарангуйлагч байсан гэж цоллоод байгаа Н.Энхбаяр хүртэл төрөл саднаа ингэж хэмжээ хязгааргүй дэвшүүлж байгаагүй л юм даа. Монголчууд 20 жил ардчиллыг бүтээхдээ ураг төрлийн улс төрийн тогтолцоотой болох гэж зүтгэсэн юм уу. Нөгөө яриад байсан нийтийн албаны хууль, ашиг сонирхлын зөрчлийг шийдвэрлэнэ гээд яриад байсан чинь хаачив аа гэж асуумаар байна. 

-Дээрх асуудлууд МАН-ын хувьд шүүмжлэлийн сайхан “бай” болж байна даа? 

-МАН жижиг сажиг олон асуудалдаа түүртэж байна. Хийснээ хамгаалж, өөрийнх нь “патент”-тай санаа оноо гэдгээ PR-даж сураагүй байна. Сөрж сураагүй байна. Асуудлыг газар авахуулж, олон нийтийн анхаарлыг татаж чадахгүй байна. Ерөөсөө сөрөг хүчин болох талаар тун хойрго ажиллаж байгаа. Олонхийн болчимгүй алхмуудыг болиулах тал дээр тун хойрго хөдөлж байна. АН бодлого боддог ч хэл ам нь ажилладаггүй сөрөг хүчинтэйн давуу талыг айхтар ашиглаж байна. Уг нь ийм ажлуудаас ичиж нэрэлхэх шаардлага огт байхгүй. Ардчилалд байх ёстой л үзэгдэл. 

-МАН-д шинэчлэл хийх шаардлагатай байна гэсэн үг үү? 

-Жирийн гишүүдийн дунд МАН-ыг хүнээ олж томилж чадахгүй байна гэж шүүмжилж байна. Сөрөг хүчний дүрээ бүрэн дүүрэн ашиглаж, илэрхийлж чадахгүй байна. Боловсон хүчний томилгоо, дэмжигч олон түмэнтэй харилцах арга барил, санхүүжилтийн ил тод байдал, мэдээллийн технологийн ашиглалт зэрэг намд шинэчлэл хийх шаардлагатай олон асуудал, сэдэв энэ намд байна. Эхнээсээ явж байна. Гэхдээ цаг үетэйгээ нийцэхгүй зүйл ч олон байна. 

Б.Лувсандорж